Sławni, choć nie zawsze w Polsce, Bułgarzy
Jest wiele znanych nam postaci z krajów słowiańskich; od rosyjskich bardów, przez czeskich pisarzy aż do jugosłowiańskich polityków. A gdy poproszę was o wymienienie znanych osób na arenie europejskiej czy międzynarodowej z innych krajów słowiańskich np. z Bułgarii, to kogo wymienicie? Kto wam przychodzi na myśl? Muzycy, sportowcy, filozofowie? Przedstawiam wam subiektywnie wybrane krótkie biografie współcześnie znanych Bułgarów uporządkowanych w poszczególnych kategoriach.
Sport
Christo Stoiczkow (Христо Стоичков) – urodzony w 1966 roku w Płowdiwie. Najbardziej znany bułgarski piłkarz na świecie, który w 1994 roku po zajęciu przez Bułgarię czwartego miejsca podczas Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej otrzymał tytuł Króla strzelców turnieju. Piłkarz: CSKA Sofia, FC Barcelona, AC Parma, Al-Nassr, Kashiwa Reysol, Chicago Fire, DC United. Trener: Celta Vigo, Mamelodi Sundowns i FK Rostów oraz samej reprezentacji Bułgarii w piłce nożnej. „Wystrzelał” też sobie dwukrotnie tytuł Króla strzelców ligi bułgarskiej, Złotego Buta, Złotą Piłkę, Piłkarza Roku FIFA, Króla strzelców Ligi Mistrzów. W listopadzie ubiegłego roku otrzymał tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu im. Paisjusza Chilendarskiego w Płowdiwie.
Weselin Topałow (Веселин Топалов) – urodzony w 1975 roku w Ruse. Jedyny Bułgar, który otrzymał dożywotni tytuł arcymistrza w szachach. W ostatnich dwóch klasyfikacjach (maj, marzec) Międzynarodowej Federacji Szachowej zajmował 12 miejsce. W 1994 roku pokonał Garriego Kasparowa podczas olimpiady w Moskwie. Wygrywał w turniejach w Madrycie, Amsterdamie, Nowogrodzie, Wiedniu, Antwerpii, Monako, Dortmundzie. W jednym z ważniejszych turniejów szachowych w andaluzyjskim Linares w 2005 roku podzielił zwycięstwo z Kasparowem, a w 2010 roku już z nikim nie podzielił się zwycięstwem.
Kotoōshū Katsunori (Калоян Махлянов-Котоошу) – urodzony w 1983 roku w Dżuliunicy. Pierwszy (i jedyny) Bułgar, który jest zapaśnikiem sumo światowej klasy. Zapaśnik z Bułgarii, który jako jedyny pochodzący z Europy wygrał Puchar Cesarza w 2008 roku. Rok później nagrodzony przez byłego prezydenta Bułgarii Georgi Pyrwanowa najwyższym wyróżnieniem państwowym – orderem „Stara Płanina”. Nazywany Europejskim Koto (Koto to tradycyjny instrument muzyczny z Japoniii), a japońska publika określa go dodatkowo Davidem Beckhamem sumo(z powodu jego nienagannego wyglądu).
Filozofia, krytyka i teoria literatury
Tzvetan Todorov (Цветан Тодоров) – urodzony w 1939 w Sofii. Filozof, historyk myśli filozoficznej, krytyk literatury, teoretyk literatury, językoznawca, semiolog i kulturoznawca. W 1963 roku przenosi się do Francji i tamże zaczyna publikować. Pisze po francusku, ale określa siebie nie jako Francuza czy Bułgara, ale jako Europejczyka. Jego dziadek(Iwan Peew-Placzkow) był politykiem i pedagogiem, ojciec (Todor Borow) bibliotekarzem, brat (Iwan Todorow) jest teoretykiem fizyki Bułgarskiej Akademii Nauk, a jego żona (Nancy Huston) jest pisarką i eseistką. Na język polski przetłumaczono takie pozycje jak: „Ogród niedoskonały: myśl humanistyczna we Francji”, „Podbój Ameryki: problem innego”, „Nowy nieład światowy: refleksje Europejczyka”, „Teoria Symbolu, Poetyka”. Wykładał gościnnie na Uniwersytecie Nowojorskim, na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, na Uniwersytecie Harvarda, na Uniwersytecie Yale i na Uniwersytecie Kalifornijskim.
Julia Kristeva (Юлия Кръстева) – urodzona w 1941 roku w Sliwen. Filozofka, psychoanalityczka, językoznawczyni, semiolożka i teoretyczka feminizmu. W trakcie studiów wyemigrowała do Francji. Pisze po francusku i angielsku. To ona zmieniła metody interpretacji, analizy i czytania dzieł literackich poprzez stworzenia pojęcia intertekstualność – tekstu jako mozaika. W języku polskim ukazały się: „Czarne słońce: depresja i melancholia”, „Hannah Arendt: biografia”, „Potęga obrzydzenia: esej o wstręcie”, „Ta niewiarygodna potrzeba wiary”.
Maria Todorova (Мария Тодорова) – urodzona w 1949 w Sofii. Historyk i filozof. Specjalizuje się w nowożytnej historii Bałkanów, w (bałkańskim) nacjonalizmie i komunizmie krajów postsocjalistycznych. Wykłada na Uniwersytecie Illinois w Urbana-Champaign. W Polsce znana dzięki pozycji „Bałkany wyobrażone”.
Kosmos
Georgi Iwanow (Георги Иванов) – urodzony w 1940 roku w Łoweczu. Pierwszy bułgarski kosmonauta. W 1978 rozpoczął przygotowania w ramach programu Interkosmos razem z innym Bułgarem, Aleksandrem Aleksandrowem (ostatecznie nie został powołany) i Rosjaninem Nikołajem Rukawisznikowem, który potem został dowódcą statku Sojuz 33. Jego lot trwał dwie doby bez jednej godziny. Otrzymał tytuł „Bohatera Związku Radzieckiego”, radziecki medal „Złota Gwiazda”, tytuł „Bohatera Bułgarii” i komunistyczny medal „Georgi Dimitrowa”. Od 2004 roku nosi tytuł generała dywizji. Rok temu otrzymał medal „Za zasługi w podboju kosmosu”od prezydenta Rosji Dmitrija Miedwiediewa.
Muzyka
Walia Bałkańska (Валя Балканска) – urodzona w 1942 w Ardzie. Sondzie kosmicznej NASA Voyager 1 został dołączony dysk Voyager Golden Record. Na dysku znajduje się rodopska pieśń Izlel e Delio Hajdutin(Излел е Делю хайдутин) w wykonaniu Walii Bałkańskiej. W 2002 roku nagrodzona orderem „Stara Płanina”.
Literatura
Georgi Gospodinow (Георги Господинов) – urodzony w 1968 w Jambole. Bułgarski postmodernistyczny pisarz tłumaczony na wiele języków. Zajmuje się poezją, powieścią i dramatem. Redaktor gazety Literaturen westnik. W Polsce ukazały się: „Powieść naturalna”, „I inne historie, dramat D.J.” w „Loty i powroty. Pięć współczesnych sztuk bułgarskich” a także opowiadania w zbiorze „Człowiek o wielu imionach. Antologia poezji bułgarskiej przełomu XX i XXI wieku”.
Alek Popow (Алек Попов) – urodzony w 1966 w Sofii. Autor powieści, opowiadań, słuchowisk i scenariuszy. Redaktor czasopisma Rodna recz. W Polsce ukazały się przekłady jego powieści: „Psy spadają” i „Misja Londyn”. Na podstawie tej drugiej pozycji nakręcono film o takim samym tytule.
Film
Georgi Georgiew-Gogo (Георги Георгиев-Гого) – urodzony w 1971 roku w Sofii. Zajmuje się aktorstwem, a także – z czego jest bardziej znany, dubbingowaniem filmów. Dubbingował od początku lat ’90 głosy takich aktorów jak: Al Pacino, Bruce Willis, Will Smith, Sylvester Stallone czy Kevin Costner.
Christo Szopow (Христо Шопов) – urodzony w 1964 w Sofii. Bułgarski aktor, który grał m.in. Poncjusza Piłata w Pasji Gibsona (film otrzymał trzy nominację do Oscara) czy Juliana Kordka w filmie „Karol. Człowiek, który został papieżem” Battiato.
Stefan Danaiłow (Стефан Данаилов) – urodzony w 1942 w Sofii. Bułgarski aktor, wykładowca i były minister kultury. Od samego początku swojej kariery grał w kasowych filmach, ale dopiero rola w serialu Na każdym kilometrze przyniosła mu sławę. Według krytyków swoją najlepszą rolę odegrał w filmie Iwan Kondarew. Po długiej przerwie(spowodowanej m.in. karierą polityczną) wrócił do aktorstwa rolą Dimitra Kasabowa w serialu Szklany Dom. Nagrodzony orderem „Stara Płanina”.
Sztuka
Christo (Christo Jawaszew, Христо Явашев) – urodzony w 1935 w Gabrowie. Amerykański arysta, który opakowuje budynki, wyspy i mosty. Przedstawiciel nurtu zwanego sztuką krajobrazu. Studiował w Sofii, Pradze, Wiedniu.
Zdjęcie Reichstagu stąd.
